Zelfs in de mist is het meer van Ohrid prachtig. Het is mei en dus nog rustig, het toeristenseizoen in Macedonië moet nog beginnen. Corendon vliegt dagelijks rechtstreeks van Amsterdam naar Ohrid en zal de frequentie in de zomermaanden opvoeren. In juli zullen de restaurantjes en cafés ongetwijfeld meer clientèle hebben. Naast een goedkope zonbestemming komen de historische stadjes en mooie natuur steeds vaker voor in de lijstjes van de reisgidsen, niet zelden onder het kopje ‘hidden gems’.
Maar ik ben hier niet als toerist.
Macedonië is niet alleen een vakantiebestemming, het is tevens een gespleten land, een land dat lijdt onder zijn geschiedenis. De verschillende etnische groepen, met name Albanezen en Macedoniërs, delen een verleden van bloedige oorlogen, wantrouwen en onderdrukking. Alleen al in de 20ste eeuw is Macedonië het strijdtoneel geweest van de Eerste Wereldoorlog, de onderdrukking ten tijde van Tito en de verschillende Balkanoorlogen. Er heeft heel wat bloed in de prachtige heuvels en bossen gevloeid.
En nog steeds zijn de wonden niet geheeld, al ze ooit al zullen genezen. Met ons initiatief Fronterra (www.fronterra.eu) proberen we hier een bijdrage aan te leveren. We willen de impasse van gestold wantrouwen tussen de verschillende bevolkingsgroepen doorbreken. Fronterra heeft, onder de noemer “social entrepreneurship for polarised societies”, als doel dialoog tussen bevolkingsgroepen te stimuleren en het kickstarten van social enterprises. Gestart in Amsterdam, hebben we inmiddels in verschillende landen tientalen mensen aan ons weten te verbinden.
Ik ben het laatste jaar voornamelijk bezig geweest met het ontwerpen van een driedaags start-up en persoonlijk leiderschaps-programma, gericht op jonge ondernemers. In samenwerking met de lokale trainers en begeleiders zijn we gekomen tot een programma dat innovatief genoeg is om ons te onderscheiden van de reguliere start-up bootcamps en ngo-programma’s, en tegelijkertijd voldoende rekening houdt met de cultuur en gewoontes ter plekke. We richten ons in eerste instantie op ideeën rond duurzaamheid, voedsel en toerisme.
We hebben een heuse filmcrew tot onze beschikking. Cameraman Freek en documentairemaakster Pam zullen de komende dagen alles vastleggen. Bij de uitrusting van moderne filmmakers hoort natuurlijk een drone. Op gezette tijden zal dit witte apparaat met kleine propellers als een grote zoemende bij boven ons hoofd hangen.
Op het meer, een van de oudste en diepste in Europa, lijkt ons concept van dialoog en ondernemerschap alvast aan te slaan. Verdeeld over 10 bootjes voeren tachtig mensen open gesprekken over hun vermeende vooroordelen jegens de ander. Ze vertellen elkaars ambities. En ze worden verrast door wat de ander te vertellen heeft. Zo leer ik dat sinds de onafhankelijk, nu zo’n 25 jaar geleden, er naar schatting zo’n 600.000 Macedoniërs het land ontvlucht zijn op zoek naar een betere toekomst. Dit zijn voornamelijk jongeren. Een serieuze braindrain op een bevolking van circa 2 miljoen. Een pijnlijke gemene deler blijkt dan ook werkloosheid te zijn.
Dit hadden we al ervaren bij de inschrijving voor ons programma. Menig deelnemer vroeg of we een baan in het vooruitzicht stelden. Dan doen we niet; wel hopen we dat ze door middel van ons programma een beter uitzicht krijgen op financiële zekerheid. Zo loopt een Albanese deelnemer al tijden rond met een idee voor een bedrijf in adventure tourism. Ana, een jonge dame met een tomeloze energie, wil graag proberen een ‘gezond’ restaurant te openen. Ze hoopt daarmee een alternatief te bieden aan de enigszins vette en koolhydraat-rijke lokale keuken.
Deze eerste editie van Fronterrra is een pilot. Vanzelfsprekend maken we fouten en leren we veel. Op de laatste dag van het programma, als alle deelnemers hun start-up ideeën zullen pitchen aan investeerders, buurtgenoten, ngo’s en de lokale media zullen we beter kunnen inschatten of het restaurant er echt komt en of Nederlandse toeristen binnenkort ook in Ohrid adventure tourism kunnen bedrijven.
Dat is voor ons meteen de lakmoesproef: pas als de start-ups omarmd worden door de lokale gemeenschap zijn we geslaagd in onze opzet.
Oorspronkelijk gepubliceerd op 30 mei 2016 op OneWorld.nl
deel 1
DANIEL PEPIJN VAN DIJK 